Eerbetoon aan het werk en leven van Esther Veerman tijdens de landelijke conferentie van Veilige Kerk
Op dinsdag 12 november 2024 was de eerste landelijke conferentie van “Veilige Kerk” in Veenendaal. Het bestuur van stichting ‘Kunst uit geweld’ was duidelijk present. Onder het thema ‘Veilige Kerk – een hoopvol perspectief’ was deze landelijke conferentie voor predikanten, voorgangers, christelijke organisaties en kerkelijk werkers. We gingen met elkaar aan de slag om van kerken de veilige plek te maken, die ze zouden moeten zijn. Het afwisselende programma bestond naast gezamenlijke gedeelten uit verschillende workshops waarin de deelnemers zelf aan de slag gingen of zich konden verdiepen in een specifiek thema. Ook was er ruimte voor organisaties, die zich vanuit dit thema konden presenteren.
Tijdens deze conferentie was er ook een waardevol eerbetoon aan het werk en leven van ds. Esther Veerman.
Een intense dag voor alle deelnemers
Het was heel duidelijk dat Esthers werk en leven, juist op deze allereerste dag van de Veilige Kerk, niet kon ontbreken. De bestuursleden van stichting Kunst uit geweld zijn dan ook dankbaar voor het waardevolle eerbetoon, aan Esther op deze dag. Al bij het binnenkomen van de conferentiezaal kwam je langs de expositie van de schilderijen van Esther. Mensen namen de tijd voor de schilderijen, we zagen dat mensen zichtbaar werden geraakt. De essentie van deze dag werd zo bij veel bezoekers bij binnenkomst al voelbaar. Snel werd duidelijk dat deze dag voor iedere bezoeker intens zou worden.
Bespreekbaar maken van seksueel misbruik
In de conferentiezaal stonden verschillende kraampjes opgesteld. Naast de schilderijen van Esther stond de kraam van stichting Kunst uit geweld.
Rond tien uur begon het programma met een nagespeelde dialoog, met betrekking tot het thema seksueel misbruik en seksueel grensoverschrijdend gedrag binnen de kerk. Na de officiële opening volgde het zeer indrukwekkende ervaringsverhaal van theoloog Paul van Dam. Als zoon van een predikantenechtpaar groeide hij op in de pastorie, die hij als een glazen huis ervaarde. Zijn eerste keer uit logeren veranderde het leven van Paul ingrijpend, waarbij hij voor zijn leven werd getekend. Paul bracht zijn verhaal op een indrukwekkende manier over op de aanwezigen, hij sprak voorbij de schaamte om zijn verhaal zoveel mogelijk kracht bij te zetten. De manier, waarop hij dit deed, gaf duidelijk weer waarom het zo moeilijk is om over misbruik te spreken. Paul vertelde hoe ook hij zich heel vaak eenzaam had gevoeld, maar dat de cijfers anders lieten zien. Daarom vroeg hij aan de mensen in de zaal of degenen die ook seksueel misbruik of seksueel grensoverschrijdend gedrag hadden ervaren, wilden gaan staan. Het werd even stil in de zaal maar veel mensen gingen staan. Zeker 30 mensen (van de 550 aanwezigen) stonden op, daarmee was de toon van het belang van deze dag gezet! Waarschijnlijk waren er meer aanwezige lotgenoten, daarom is het ook belangrijk stil te zijn bij hen, voor wie het zo moeilijk was om te gaan staan. Voor hen die niet durfden te gaan staan, voor wie nog zo worstelen om te spreken of voor degenen, die in het publiek zaten en misschien wel nooit zullen spreken. Laten we hopen dat de mensen, die gingen staan ook hen tot steun mochten zijn in hun eenzaamheid. Laten we hopen dat de mensen, die gingen staan, kunnen bereiken dat zij, die niet konden gaan staan, misschien de kracht vinden om juist nu wel de eerste stappen te zetten.
Mariëtte Hamer sprak over de ontwikkelingen, die sinds haar aantreden als regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld, twee jaar geleden, zijn ontstaan. Steeds vaker wordt het onderwerp nu ter sprake gebracht en komt er meer bewustwording op gang. Door het bespreekbaar maken van seksueel misbruik en seksueel grensoverschrijdend gedrag binnen organisaties en bedrijven en nu dus ook binnen de kerk, draagt het er ook aan bij dat het gesprek over andere vormen van grensoverschrijding tot stand komt. “Heel belangrijk om cultuurverandering na te streven”, benoemt Mariëtte Hamer dat erkenning essentieel is voor slachtoffers. “Als je geen erkenning krijgt werkt dat voor slachtoffers traumaversterkend.” Mariëtte Hamer benadrukt dat we onze focus moeten leggen op het omzien naar het slachtoffer in plaats van het cancelen van de dader”.
Goed was het dat Almatine Leene, dagvoorzitter even aandacht besteedde aan het feit dat ook deze omgeving niet per definitie voor iedereen een veilige omgeving kon zijn, omdat je ook hier mensen tegen zou kunnen komen, waarmee je een bepaald proces kunt hebben doorgemaakt.
Een ingewikkelde relatie met God
Een gesprekspanel bespreekt dat de relatie met God ingewikkeld kan worden na misbruik binnen de kerk. De impact die seksueel misbruik of seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft op de relatie met God is groot. Dikwijls komt het voor dat de naam van God door de dader, in eigen belang, wordt gebruikt ten tijde van het misbruik. Ook werd gesproken over hoe vergeving een rol speelt in de kerk, en hoe discutabel en beladen juist die vergeving is voor mensen die seksueel geweld hebben doorstaan.
Workshops
Zowel in de ochtend als in de middag waren er workshoprondes. Zo was er een workshop speciaal voor predikanten om hen te motiveren om over het onderwerp te preken. Met daarbij verdieping in verschillende Bijbelverhalen met betrekking tot seksueel misbruik en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Karin Somhorst, voormalig voorzitter van onze stichting, gaf een workshop over weerstand. Weerstand kan openlijk, uitend in kritiek en onverschilligheid, maar ook verborgen zijn; uitend in het niet (meer) betrokken zijn en zelfs sabotage. Dit gebeurt zowel bewust als onbewust. Hierbij kregen we de opdracht op te schrijven of we zelf situaties konden noemen, waarbij we zelf weerstand hebben gevoeld, welke weerstand we tegen kwamen in werk of kerk en hoe we ons voelden toen we weerstand tegen kwamen.
Mandy Sleijpen van stichting Wij zijn M, waarbij de M staat voor Misbruikt, Moedig, Mooi, Mens en Machteloos, gaf een workshop vanuit haar eigen ervaringsverhaal, waarbij de dynamiek van seksueel misbruik goed onder de aandacht wordt gebracht.
Hoe seksueel misbruik een hele gemeenschap kan ontwrichten
Tijdens het middagprogramma was er de collegetour met Rinke Verkerk, auteur van het boek “Het hele dorp wist het”. Dit is een boek dat alle facetten van seksueel misbruik beschrijft. Het beschrijft de jarenlange impact waarbij seksueel misbruik binnen één familie, invloed heeft op een heel dorp. Het is een belangrijk boek dat een grote bijdrage levert voor omstanders om seksueel misbruik beter te leren begrijpen. Rinke heeft dit boek geschreven vanuit haar eigen ervaring als omstander in haar jeugd.
“Haar naam blijft genoemd”
Daarna was er een kostbaar liturgisch moment waarbij ds. Esther Veerman eervol werd herdacht, haar man ds. Alexander Veerman hield een prachtige ontroerende toespraak met als titel: “Haar naam blijft genoemd”.
Er werden twee kaarsen aangestoken, één ter nagedachtenis aan Esther en één ter gedachtenis aan al haar lotgenoten. Het is de eerste landelijke conferentie Veilige Kerk, hoe verdrietig dat Esther juist dit niet meer mee kan maken, want juist de ontwikkelingen op dit gebied, zoals Mariëtte Hamer al vertelde, zijn mede te danken aan het werk en het spreken van Esther Veerman. Het bespreekbaar maken en onder de aandacht brengen van seksueel geweld, zoals Esther dat deed, zijn misschien wel bouwstenen geweest voor deze landelijke veilige kerk conferentie. Maar niemand kan dat beter omschrijven dan Alexander zelf, daarom hier enkele geciteerde woorden uit zijn toespraak:
“Wat zou Esther dankbaar zijn geweest als ze wist dat haar schilderijen op deze dag van de Veilige Kerk tentoongesteld zouden worden. De Veilige Kerk. Te vaak heeft Esther dit niet ervaren. Te vaak zijn er mensen die onveiligheid, onverschilligheid of geweld hebben ervaren, en vandaag nog steeds ervaren. Het ontbreekt geloofsgemeenschappen soms aan moed om de moeilijke verhalen van misbruik en geweld aan te horen en mensen vrij te luisteren. Het
ontbreekt soms zo aan kennis en tools om als geloofsgemeenschap een weg te vinden in alle mechanismen die een rol spelen in de dynamiek van geweld. Het ontbreekt geloofsgemeenschappen soms aan geduld en mildheid voor slachtoffers van misbruik en geweld. Wie misbruikt is, ervaart haar of zijn leven als een ruïne. Het kostte decennia om de tempel in Jeruzalem te herstellen. Het kost soms een mensenleven lang om weer te leren op te staan. Daarom is het zo van belang dat deze organisatie er is, dat ervaringen en kennis gedeeld kunnen worden. Dat er aandacht is voor wie gewond en beschadigd raakte.
Wat verlangde Esther naar een veilige kerk waar haar naam genoemd mocht worden.”
Na deze prachtige toespraak van Alexander werd het lied van en voor Esther, Schilder mij, gezongen en gespeeld door Miranda de Vlieger en Bas Nijhuis. Het was een oprecht en waardevol eerbetoon aan het werk en leven van Esther.
Komt er ruimte voor erkenning?
Na een tweede workshopronde werd om half vijf de dag afgesloten. Iedereen kreeg gesprekskaarten mee om in de kerk dit onderwerp bespreekbaar te maken. De conferentie werd goed bezocht. Er waren om en nabij 550 aanwezigen, die het verhaal meenemen de wereld in.
We hebben trouwens ook zelf veel “Kaarten voor elke dag” en ansichtkaarten en boeken van Esther verkocht.
Zal de dag iets in beweging brengen? Komt er in kerken meer ruimte en erkenning voor mensen die seksueel geweld hebben doorstaan en zal de dynamiek van seksueel misbruik in de toekomst door steeds meer mensen wat meer worden begrepen? Met een dag als deze zijn we zeker op de goede weg!
Toen wij naar huis reden en steeds opnieuw in het verkeer vast kwamen te zitten, was dit misschien wel passend bij de dag van vandaag, de onmacht in de file symboliseerde een beetje het gevoel van vast komen te zitten, onmachtig te zijn in een situatie waarin je onverwacht verstrikt raakt. We konden met elkaar terugkijken op een waardevolle, kostbare en mooie dag.
